Implementatie jeugdhulp

Onze basis

De visie op jeugdhulp en de voorwaarden en uitgangspunten die we als Friese gemeenten hebben vastgelegd bij de aanbestedingen, komen niet uit de lucht vallen. Ze zijn gebaseerd op uitgangspunten voor de Jeugdwet, landelijke inzichten en op de ervaringen van jeugdigen/gezinnen en jeugdhulpaanbieders van de afgelopen jaren.

Jeugdwet 2015 en Landelijke inzichten

Gemeenten hebben sinds 2015 op basis van de Jeugdwet, de verantwoordelijkheid om jeugdhulp en ondersteuning te bieden. Bijvoorbeeld hulp aan huis bij problemen in het gezin, maar ook bij psychische en gedragsproblemen van kinderen en jongeren. Deze jeugdhulpplicht vullen we in Friesland gezamenlijk in. Dat doen we vanuit de gezamenlijke ambitie ‘Kinderen groeien gezond en veilig op, zo thuis (als) mogelijk.’ 

Belangrijke doelen van de Jeugdwet zijn:

Vraag van de jeugdige staat centraal
Een ogenschijnlijk eenvoudig uitgangspunt: bij de inzet van ondersteuning, hulpverlening of behandeling staat de vraag van de jeugdigen en/of zijn sociale netwerk centraal. Maar dit uitgangspunt heeft een grote impact. Het gaat er om na te gaan en te bepalen waarmee de betreffende jeugdige of gezinssysteem echt geholpen is.
Die vraagverheldering houdt ook in dat kritisch wordt gekeken naar de hulpvraag die er is en de factoren die de hulpvraag beïnvloeden. Uiteraard speelt bij die vraagverheldering ook de professionaliteit en kennis van de betrokken ouder, leerkracht, mentor, gezinswerker, voogd, reclasseringswerker of hulpverlener een rol. 
Maar altijd zal de basisvraag zijn: wat is er nodig om jou veilig, gezond en prettig te laten opgroeien.

Vernieuwing en transformatie van aanbod
Blijvend vernieuwen en transformeren van jeugdhulp en de jeugdhulpketen is nodig om de ambitie te kunnen bereiken. Transformatie vraagt dat alle betrokken over de grenzen van hun eigen discipline, vakgebied of sector kijken. Het vereist een goede verbinding tussen de verschillende sectoren in de zorg voor de jeugd. Maar ook een antwoord op de vraag: Hoe zorgen jeugdhulp- en onderwijsprofessionals, wijkteams, gemeentemedewerkers, wetenschappers, ouders én jongeren samen voor de beste hulp aan jeugdigen?

Op die vraag hebben we ook in Friesland geen sluitend antwoord. Voor ons is transformeren meer dan substitutie van zorg of verplaatsen van aanbod naar een lokale setting. Het gaat ons echt om het ontwikkelen van alternatieven voor de bestaande jeugdhulp, waarbij de vraag van de jeugdige bepalend is en de praktijkinzichten van professionals leidend voor het vinden van de beste oplossingen. Oplossingen die ook elders kunnen worden gevonden dan binnen de brede jeugdketen. Organisatiebelangen en traditionele taakafbakening mogen niet bepalend zijn.

Ruimte voor de professional 
Om verantwoorde en goede ondersteuning aan jeugdigen en gezinnen te kunnen bieden, is het belangrijk dat professionals de ruimte krijgen om, samen met de jeugdige en/of het gezin, zèlf oplossingen te zoeken voor de hulpvraag of uitdaging. En dat zij de besluiten nemen die aan deze oplossingen bijdragen. Deze professionele autonomie komt tot stand als het management van de betrokken organisaties, de jeugdhulpaanbieder en gemeenten (als financier) ruimte bieden voor zelfstandig beroepsmatig handelen, en als professionals de verantwoordelijkheid nemen voor een professionele beroepshouding. Ook moeten professionals werken volgens hun professionele standaarden en geldende landelijke richtlijnen. Hiermee onderbouwen en verantwoorden zij hun afwegingen. (Uit professioneel statuut: BPSW, NIP, NVO september 2017)

Ook belangrijk is dat professionals onderling samenwerken en interprofessioneel overleg hebben. Essentieel is dat de professional ook zijn eigen beperkingen kent en zorgt dat door anderen in te schakelen de passende ondersteuning en versterking wordt geboden aan jeugdigen en gezinnen.

Partnerschap tussen zorgaanbieders onderling en gemeenten
In Friesland sturen we op samenwerking om de ambitie te bereiken. Wij zien jeugdhulp in de jeugdhulpketen als een publiek stelsel. Daarin hebben de partners de opdracht om dat effectief en zo efficiënt mogelijk te realiseren. Samen geven ze daar inhoud aan. Vertrouwen is daarbij het sleutelwoord en centraal staat het uitgangspunt dat we allemaal doen wat nodig is om voor de jeugdige en het gezin een situatie van ‘goed genoeg’ te bereiken. Transparantie en eerlijkheid zijn onze toetsingscriteria (Visiedocument ‘Koersvast vooruit’ Friese gemeenten januari 2021). 

Evaluatie inkoop

Een ander belangrijk vertrekpunt voor de nieuwe inkoopstrategie en aanbesteding is de in september 2020 afgeronde evaluatie van het Friese inkoop- en bekostigingssysteem van jeugdhulp vanaf 2018. In dit rapport zijn de ervaringen van alle gemeenten en de zorgaanbieders over de inkoop- en bekostigingssystematiek van jeugdhulp in Friesland in kaart gebracht. 

De conclusie van de evaluatie is dat er vanaf 2018 vooruitgang is geboekt op de samenwerking met elkaar, het werken vanuit de focus op resultaat en dat partijen elkaar steeds beter zijn gaan vinden en leren kennen. Aan de andere kant heeft de druk op de jeugdhulpbudgetten er mede toe geleid dat het Friese jeugdhulpstelsel vooral geld-gestuurd werkt in plaats van inhoud-gestuurd. En dat de boventoon wordt gevoerd door controle in plaats van vertrouwen.

Het volledige Evaluatierapport vindt u in de kennisbank van SDF.

Pedagogische visie

In 2016 is met behulp van Van Montfoort, een pedagogische visie voor heel Friesland vastgesteld. Basis is dat ouders primair verantwoordelijk zijn voor de opvoeding van hun kinderen, maar dat zij daarbij geholpen worden door tal van mede-opvoeders. Allemaal werken ze vanuit dezelfde pedagogische visie die uitgaat van positief opvoeden.
De pedagogische visie kent vier pijlers  

1. kwaliteit van opvoeden bevorderen
2. eigen kracht en regie aanspreken: als er problemen zijn met opvoeden en opgroeien zijn, terughoudend zijn met te intensieve zorg en medicatie 
3. lokaal werken: ondersteuning in de eigen omgeving bieden
4. voortdurende verhoging van effectiviteit en efficiëntie. Overbodige bureaucratie opheffen en state of the art werken

De pedagogische visie Sa doch ik dat – als professional bijdragen aan opvoeden en opgroeien in Friesland is te vinden in de kennisbank van SDF.

Fries model jeugdhulp

Omdat opgroeien en opvoeden niet altijd over rozen gaat, is het logisch dat jeugdigen en hun ouders onzeker zijn, vragen hebben en soms de moed verliezen. Niet alle opvoed- en opgroeivragen zijn opgelost als er gespecialiseerde jeugdhulp wordt ingezet. Vaak is hulp in de directe omgeving, het eigen netwerk of via de leidster, leerkracht of trainer ook al heel helpend.
In Friesland vinden we dat als er kwesties aan de orde zijn die gevoelens, vragen of behoeftes betreffen die in de onderstaande tabelin de 2 rechter kolommen (Opvoedingsnood en Opvoedingscrisis)zijn genoemd, er contact met de wettelijke verwijzers naar gespecialiseerde jeugdhulp voor de hand ligt.

Kwadrant/ Aspecten	Vragen	Spanning	Opvoedingsnood	Opvoedingscrisis
Gevoel	Ouders/jeugdige voelen zich compet	Ouders/jeugdige twijfelen soms aan de eigen vaardigheden en competenties	Het gevoel bij ouders/jeugdige van competentie is (tijdelijk) verdwenen	Ouders/jeugdige voelen zich machteloos en incompetent
Vragen	Vragen bij opgroeien en opvoeden van ouders/jeugdige zijn naar tevredenheid op te lossen	Opvoedings- en/of opgroeivragen zijn niet soepel oplosbaar, er is sprake van beginnende problemen	Opvoedings- en/of opgroeiproblemen	Opvoedings- en/of opgroeiproblemen zijn hardnekkig en complex
Behoefte	Ouders/jeugdige hebben behoefte aan informatie en uitwisselen van ervaringen	Ouders/jeugdige hebben behoefte aan vrijblijvende begeleiding en ondersteuning, bij voorkeur door een professional	Ouders/jeugdige hebben behoefte aan (soms tijdelijke intensieve)  ondersteuning en/of behandeling	Ouders/jeugdige hebben behoefte aan intensieve opvoedingsondersteuning/behandeling
Draagkracht	De draagkracht- draaglastverhouding in het gezin is in balans	De draagkracht- draaglastverhouding in het gezin raakt soms uit balans	De draagkracht- draaglastverhouding in het gezin is in disbalans	De draagkracht- draaglastverhouding is ernstig verstoord
Netwerk	De steun in het eigen netwerk voldoet	De ondersteuning van het eigen netwerk schiet soms tekort	De steun vanuit het eigen netwerk is onvoldoende	De steun vanuit het eigen netwerk is onvoldoende of niet aanwezig
Taak voor	Basisvoorziening	Gebiedsteam	Basis jeugdhulp	Specialistische jeugdhulp
Basistaak	Casusregie	Casus- en procesregie	Behandelcoördinatie	Behandelcoördinatie
Bewaking	Signalering richting gebiedsteam		Procesregie door gebiedsteam	Procesregie door gebiedsteam

 

Inkoopstrategie 2020

Onze basis ligt ten grondslag aan de opgestelde ‘Inkoopstrategie 2020’. Deze is, conform de centrumregeling van SDF, op 13 april 2021 vastgesteld door het college van de gemeente Leeuwarden en is de basis voor het aanbestedingsproces en de inkoopdocumenten voor de verschillende percelen.

Het kader van deze inkoopstrategie is de doorontwikkeling van het huidige inkoop- en bekostigingssysteem (v.a. 2018) waarbij de knelpunten zoals opgehaald uit de Evaluatie [link naar document] inkoop 2020 worden opgelost.

De strategie richt zich dus op meerdere onderdelen. We vinden het onder andere belangrijk dat jeugdhulpaanbieders (meer) flexibel zijn in hun dienstverlening, door niet het aanbod maar de vraag van de jeugdige en/of ouder(s) leidend te stellen. Dat vraagt van de professionals bij de jeugdhulpaanbieders dat zij inspelen op de veranderende omstandigheden en niet uitsluitend de bestaande protocollen van een methode hanteren.

We hebben effectiviteit hoog in het vaandel staan. Veel methoden en interventies die momenteel binnen de jeugdhulp worden gebruikt, zijn (nog) niet getoetst op hun effectiviteit. Daarom zetten we ook nadrukkelijk in op het inzichtelijk maken van de effectiviteit van de begeleiding, behandeling of hulp die in Friesland wordt geboden. We zoeken samen met de jeugdhulpaanbieders naar indicatoren om de effectiviteit van de ingezette hulp te kunnen bepalen.

Een ander belangrijk onderdeel is het versterken van het partnerschap. De sturingsprincipes en -uitgangspunten voor de komende jaren zijn gebaseerd op vertrouwen. We willen samen met de jeugdhulpaanbieders de verantwoordelijkheid nemen voor de maatschappelijke opgaven waar we voor staan. Daarin investeren we op samenwerking om die doelen te bereiken, rekening houdend met elkaars belangen en de verschillen daarin. Op deze manier houden we onder andere samen met elkaar grip op de bekostiging.

Ingekochte jeugdhulp

Resultaat van de inkoopstrategie 2020 is een aanbesteding voor jeugdhulp in Friesland waarvoor jeugdhulpaanbieders zich konden inschrijven. Deze onderdelen van jeugdhulp zijn verdeeld over 4 percelen:

• Dyslexiehulp 
• Pleegzorg 
• Wonen
• Specialistische Jeugdhulp

Hoogspecialistische Jeugdhulp en Crisishulp zijn via een andere overeenkomst ingekocht.

Even voorstellen: Tom en zijn gezin

Om nog concreter te maken waar we het voor doen en waarom, stellen we Tom en zijn gezin aan u voor. We zien Tom, zijn ouders en zijn zusje de komende tijd vaker terug. De fictieve verhalen van Tom en zijn omgeving zijn illustratief. Uiteraard wijkt iedere casus af van de animaties. Ze zijn ook niet bedoeld om een totaalbeeld neer te zetten. Maar we hopen dat Tom er aan bijdraagt dat we, als samenwerkende professionals, blijven denken en handelen vanuit de behoefte van jeugdigen in Friesland.